Tiền thân là một nhà máy cà-phê hòa tan đầu tiên ở Ðông Dương được xây dựng vào năm 1969 với công suất thiết kế 80 tấn cà-phê hòa tan/năm, sau này, khi cổ phần hóa, tên gọi Nhà máy cà-phê Biên Hòa được chuyển thành Công ty cổ phần Vinacafé Biên Hòa là vừa có ý nghĩa kế thừa tên gọi Biên Hòa cũ, vừa có ý nghĩa khẳng định một thương hiệu nổi tiếng Vinacafé.

Vạn sự khởi đầu nan, những năm đầu là thời kỳ xây dựng và thử nghiệm rất khó khăn. Sau giải phóng và cho đến cuối những năm 70 của thế kỷ trước, dây chuyền sản xuất cà-phê hòa tan đã cho ra sản phẩm, nhưng chất lượng, các chỉ tiêu kỹ thuật và năng suất thiết bị không ổn định. Việc chế biến cà-phê hòa tan vẫn ở trong tình trạng vừa sản xuất, vừa thử nghiệm, vừa xây dựng quy trình chuẩn. Vì là nhà máy cà-phê hòa tan đầu tiên và cũng là duy nhất ở Việt Nam nên đây cũng trở thành địa chỉ nghiên cứu và thực nghiệm về công nghệ chế biến cà-phê hòa tan.

Những năm trước đổi mới, nhà máy sản xuất theo kế hoạch, mọi sản phẩm làm ra được Nhà nước bao tiêu, làm nguyên liệu cho các đơn vị trong ngành và xuất khẩu sang các nước Ðông Âu và Liên Xô (trước đây). Những năm 90, nhà máy gặp nhiều khó khăn, chuyển sang hạch toán độc lập với số vốn kinh doanh ban đầu vỏn vẹn khoảng 40 triệu đồng.

Từ ba không: "không vốn, không thị trường, không thương hiệu", sau một thời gian nỗ lực, nhà máy không những ổn định được chất lượng sản phẩm mà còn nâng công suất lên 120 tấn; đã cho ra đời nhiều sản phẩm mới, trong đó nổi bật là cà-phê sữa 3 trong 1 mang nhãn hiệu Vinacafé (1994). Chính dòng sản phẩm mới này đã mang lại một diện mạo mới cho ngành cà-phê Việt Nam.

Bài học thành công rút ra chính là sự phát triển căn cơ, bền vững, dựa vào khoa học - kỹ thuật và công nghệ nâng cao chất lượng.

Triết lý kinh doanh đó cũng xuất phát, lan truyền từ người đứng đầu - Giám đốc Bùi Xuân Thoa. Ông là người bảo trợ của nhiều đề tài nghiên cứu trong lĩnh vực chế biến cà-phê; đứng tên rất nhiều bằng chứng nhận quyền sở hữu thương hiệu, kiểu dáng công nghiệp và quyền tác giả. Niềm đam mê kỹ thuật, công nghệ đã mang lại thành công về chất lượng sản phẩm. Và chất lượng sản phẩm lại liên tục tạo nên thành công trong kinh doanh cho công ty. Cho nên, cũng không có gì lạ khi công ty là doanh nghiệp đầu tiên tung ra thị trường sản phẩm cà-phê sâm 4 trong 1 độc quyền tại Việt Nam.

Theo điều tra năm 2004 của Công ty nghiên cứu thị trường TNS, nhu cầu tiêu dùng cà-phê hòa tan ở Việt Nam có xu hướng giảm và bão hòa. Nhận thấy tiềm năng về xuất khẩu, lĩnh vực mà gần đây có tốc độ tăng trung bình 30-40%/năm, công ty chuẩn bị cho dự án đầu tư hơn 400 tỷ đồng xây dựng thêm một nhà máy mới tại Long Thành, Ðồng Nai. Ðặt người tiêu dùng lên vị trí hàng đầu với phương châm kinh doanh: chỉ mang đến người tiêu dùng những gì tinh túy nhất của thiên nhiên. Khai thác hương vị thiên nhiên có sẵn trong từng hạt cà-phê Việt Nam chính là bí quyết nghề nghiệp và sự khác biệt căn bản của thương hiệu, giúp Vinacafé có chỗ đứng vững chắc tại Việt Nam và xuất khẩu thành công đến hơn 20 thị trường nước ngoài. Ðó cũng là tiền đề để công ty liên tục lớn mạnh và phát triển (năm 1998 xây dựng nhà máy thứ 2 lớn gấp 10 lần nhà máy đầu tiên xây dựng 1969; nhà máy thứ 3 sẽ có công suất gấp 4 lần nhà máy thứ 2).

Vinacafé đã được bình chọn là: Nhãn hiệu uy tín tại Việt Nam (Cục Xúc tiến thương mại VN-2004); Thương hiệu mạnh (Thời báo Kinh tế Việt Nam, Báo Sài Gòn Tiếp Thị - 2004 và 2005); Thương hiệu nổi tiếng (VCCI & AC Nielsen - 2005); Giải thưởng Quốc tế WIPO 2005 dành cho doanh nghiệp xuất sắc nhất Việt Nam về các hoạt động liên quan đến sở hữu trí tuệ; được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng ba (1997), Huân chương Lao động hạng nhì (2003) và những ngày này cán bộ, công nhân viên công ty đang chuẩn bị đón nhận danh hiệu Anh hùng Lao động.